BRICS Tìm Kiếm Đồng Tiền Chung Thay Thế Đồng USD

Liệu đồng tiền chung của nhóm các nền kinh tế BRICS có thách thức được vị thế của đồng USD?

Ngày 23/8/2023, Tổng thống Brazil Luiz Inacio Lula da Silva đã kêu gọi các quốc gia BRICS - Brazil, Russia, India, China, South Africa - tạo ra một loại tiền tệ chung cho thương mại và đầu tư giữa các nước, đặt mục tiêu thay thế tầm ảnh hưởng của đô la Mỹ. Tổng thống Lula đưa ra đề xuất này tại hội nghị thượng đỉnh BRICS lần thứ 15 ở Johannesburg, Nam Phi.

Các quan chức và nhà kinh tế đã chỉ ra những khó khăn liên quan đến dự án này, do sự chênh lệch về kinh tế, chính trị và khoảng cách địa lý giữa Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi.

Tại sao Lula muốn có đồng tiền chung

Tổng thống Brazil tin rằng các quốc gia không sử dụng đồng đô la không nên bị phụ thuộc phải giao dịch bằng đồng tiền này và ông cũng ủng hộ việc sử dụng một loại tiền tệ chung trong khối Mercosur của các nước Nam Mỹ.

Ông phát biểu tại phiên họp toàn thể khai mạc hội nghị thượng đỉnh rằng đồng tiền BRICS “tăng các lựa chọn thanh toán và giảm thiểu các lỗ hổng”.

Các lãnh đạo BRICS nghĩ gì?

Các quan chức Nam Phi cho biết đồng tiền BRICS không nằm trong chương trình nghị sự của hội nghị thượng đỉnh BRICS.

Vào tháng 7/2023, Bộ trưởng Ngoại giao Ấn Độ S. Jaishankar cho biết, “không có ý tưởng nào về đồng tiền BRICS”. Ngoại trưởng Ấn Độ Vinay Mohan Kwatra cho biết trước khi lên đường tham dự hội nghị thượng đỉnh rằng việc thúc đẩy thương mại bằng tiền tệ quốc gia sẽ được thảo luận.

Tổng thống Nga Vladimir Putin cho biết cuộc họp mà ông tham dự từ xa qua video sẽ thảo luận về việc chuyển đổi thương mại giữa các nước thành viên từ đồng đô la Mỹ sang tiền tệ quốc gia.

Trung Quốc chưa bình luận về ý tưởng này. Chủ tịch Tập Cận Bình phát biểu tại hội nghị thượng đỉnh thúc đẩy “cải cách hệ thống tài chính tiền tệ quốc tế”.

Từ trái sang, Tổng thống Luiz Inácio Lula da Silva của Brazil, Chủ tịch Tập Cận Bình của Trung Quốc, Tổng thống Cyril Ramaphosa của Nam Phi, Thủ tướng Narendra Modi của Ấn Độ và Ngoại trưởng Sergey V. Lavrov của Nga tại hội nghị BRICS ở Johannesburg hôm thứ Năm. Ảnh: Gianluigi Guercia

Thách thức khi thiết lập đồng tiền BRICS

Thống đốc ngân hàng trung ương Nam Phi Lesetja Kganyago nói với một đài phát thanh vào tháng 7/2023 rằng việc xây dựng đồng tiền BRICS sẽ là một “dự án chính trị”.

“Nếu bạn muốn điều đó, bạn sẽ phải có được một liên minh ngân hàng, bạn sẽ phải có được một liên minh tài chính, bạn phải có được sự hội tụ kinh tế vĩ mô,” Kganyago nói. “Điều quan trọng là bạn cần một cơ chế kỷ luật đối với những quốc gia không tuân thủ nó... Thêm vào đó, họ sẽ cần một ngân hàng trung ương chung... nó nằm ở đâu?”

Sự mất cân bằng thương mại cũng là một vấn đề, Herbert Poenisch, một thành viên cấp cao tại Đại học Chiết Giang, đã viết trên blog của tổ chức nghiên cứu OMFIF “tất cả các nước thành viên BRICS đều coi Trung Quốc là đối tác thương mại chính và rất ít giao dịch với nhau”.

Đô la Mỹ có đang gặp rắc rối không?

Các nhà lãnh đạo BRICS cho biết họ muốn sử dụng đồng tiền quốc gia của mình nhiều hơn thay vì đồng đô la Mỹ, vốn đã tăng lên mạnh mẽ vào năm ngoái khi Cục Dự trữ Liên bang tăng lãi suất và Nga xâm lược Ukraine, khiến nợ bằng đồng đô la Mỹ và nhiều mặt hàng nhập khẩu trở nên đắt đỏ hơn.

Việc Nga bị trục xuất khỏi hệ thống tài chính toàn cầu do các lệnh trừng phạt vào năm ngoái cũng làm dấy lên suy đoán rằng các đồng minh ngoài phương Tây sẽ rời xa đồng đô la.

“Quá trình phi đô la hóa quan hệ kinh tế của chúng ta đang đạt được mục tiêu và không thể đảo ngược,” ông Putin nói tại hội nghị thượng đỉnh hôm thứ Ba.

Tổng thống Nga Vladimir Putin từ xa tham dự hội nghị thượng đỉnh BRICS ở Nam Phi trong khi đang đối mặt với lệnh truy nã tội ác chiến tranh.

Trong khi đó, Mỹ coi ý tưởng về đồng tiền chung của BRICS là một giấc mơ viển vông.

Theo dữ liệu của Quỹ Tiền tệ Quốc tế, tỷ lệ dự trữ ngoại hối chính thức của đồng đô la Mỹ đã giảm xuống mức thấp nhất trong 20 năm là 58% trong quý cuối cùng của năm 2022 và 47% khi được điều chỉnh theo thay đổi tỷ giá hối đoái.

Tuy nhiên, theo Ngân hàng Thanh toán Quốc tế, đồng bạc xanh vẫn thống trị thương mại — gần 90% giao dịch ngoại hối toàn cầu.

Quyết định phi đô la hóa và việc độc lập sử dụng các loại tiền tệ khác sẽ cần vô số các nhà xuất khẩu và nhập khẩu, cũng như người đi vay, người cho vay và nhà giao dịch tiền tệ trên toàn thế giới.