Bill Gates Foundation Tài Trợ Nghiên Cứu Sốt Rét ở Đông Nam Á - Bòn Nơi Khố Rách, Đãi Nơi Quần Hồng

GS.TS.BS. Trần Tịnh Hiền kể lại chuyện cách đây 10 năm về một tài trợ cho nghiên cứu sốt rét.

Năm 2013, JF, sếp của OUCRU (Oxford University Clinical Research Unit - Bệnh viện Bệnh Nhiệt Đới Thành phố Hồ Chí Minh) đi qua phòng làm việc của GS.TS.BS. Trần Tịnh Hiền và hỏi có muốn đăng ký xin tài trợ kinh phí nghiên cứu sốt rét hay không? Thập niên 2010 là những năm khó khăn cho điều trị sốt rét P. falciparum vì ký sinh trùng đã bắt đầu kháng thuốc artesunate, nhất là vùng Đông Nam Á do có sự xuất hiện của đột biến K13.

Dĩ nhiên là Trần Tịnh Hiền “hoan hô cả hai tay” vì nhiều dự án nghiên cứu đồng thời là phòng chống sốt rét đang triển khai ở nhiều tỉnh từ Phước Long, Bù Gia Mập - Bình Phước, các huyện ở Ninh Thuận lên đến Tây Nguyên đang cần nhiều kinh phí.

Sếp mới tiết lộ là Bill Gates Foundation đã liên lạc và yêu cầu nộp đề án vì có một đại gia Việt Nam liên lạc với Bill để cung cấp kinh phí 2 triệu USD cho nghiên cứu Sốt Rét ở Đông Nam Á. Sếp lại hỏi có biết PNV là ai không? BS. Trần Tịnh Hiền cho biết thật sự lúc đó còn “lơ mơ” lắm nên đã lấy một tờ báo là Forbes Việt Nam có hình chụp cùng mấy tờ VietnamNews bằng tiếng Anh đưa cho sếp xem. Lúc ấy BS. Trần Tịnh Hiền cũng thắc mắc tại sao một tỷ phú đô la Việt Nam muốn tài trợ cho nghiên cứu sốt rét lại phải nhờ qua Bill Gates Foundation, thì chắc gì các nhà nghiên cứu Việt Nam giành được! Thế là BS. Trần Tịnh Hiền tập hợp tài liều viết đơn đăng ký với sếp để gởi đi.

Sau khoảng gần một tháng thì có phản hồi là Bill Gates Foundation sẽ cử người qua tận nơi xem xét. OUCRU tiếp BS. Alan Macgill – ông ấy là Giám Đốc Dự Án Sốt Rét (Director of Malaria Programs at the Bill & Melinda Gates Foundation) và đồng thời là Chủ Tịch Hiệp Hội Y Học Nhiệt Đới Hoa Kỳ (ASTM&H American Society of Tropical Medicine and Hygiene).

Bác sĩ Alan Macgill.

Trong một buổi sáng mình trình bày công việc của Nhóm Sốt Rét OUCRU -OXFORD cho Alan nghe và trả lời các câu hỏi. Mấy tuần sau thì tổ chức một ngày đi thực địa cho hai phụ tá của Alan.

Nhưng chờ mãi không thấy kết quả và sau 6 - 7 tháng thì nghe nói nhà tài trợ đã đổi ý không tài trợ cho sốt rét và chuyển qua lĩnh vực khác và đến tháng 9/2015 thì Alan đột tử ở tuổi 61 khi đang lái xe ở Woodway, tiểu bang Washington và Dự Án của BS. Trần Tịnh Hiền cũng tan thành mây khói. Nhưng BS. Trần Tịnh Hiền cũng không biết có dự án nào khác được nhận tài trợ đó.

Năm 2020, NJW một giáo sư Y Học của Oxford người bạn của BS. Trần Tịnh Hiền hỏi có biết một giải thưởng khoa học của một tỷ phú Việt Nam không vì anh ta được chủ tịch Prize Council (Hội Đồng Xét Duyệt) mời tham gia bình chọn các ứng viên. Lúc này thì đã có nhiều thông tin về tập đoàn kể cả bản tin của Reuter về vụ lùm xùm với một khách hàng mua xe và BS. Trần Tịnh Hiền đã chuyển hết cho anh bạn xem và nói tuỳ quyết định cá nhân.

Khoảng 1 tuần sau nhận email trả lời: “I think I will pass on the VGroup!”. Bây giờ xem thành viên của hội đồng không thấy có ai ở Oxford University.

Trong những người được giải thì Katalin Kariko và Drew Weissman quá xứng đáng và chắc Hội Đồng cũng không phải mất công suy nghĩ cân nhắc vì cả hai đã được giải Lasker Clinical Award 2021 – xem như chuẩn bị được Nobel rồi. Riêng với bà Kariko thì cũng được thêm khoảng 20 giải thưởng khác và đặc biệt bà ở trong danh sách 50 phụ nữ trên 50 tuổi (50 over 50) của Forbes, những phụ nữ này là những người đã thành lập và điều hành những công ty có tác động mở đường và làm thay đổi xã hội, với lãi 20 triệu đô la Mỹ mỗi năm; như vậy bà Karilo cũng là triệu phú rồi!

Drew Weissman (trái) và Katalin Kariko. Ảnh: Johnson & Johnson

Một người bạn tôi sau khi thấy giải thưởng ở Hà Nội đã than rằng: “Bòn nơi khố rách, đãi nơi quần hồng.”

GS.TS.BS. Trần Tịnh Hiền.

Giáo sư Trần Tịnh Hiền nhận bằng Y khoa tại Đại học Y khoa Sài Gòn, Việt Nam năm 1978 và Tiến sĩ tại Đơn vị Nghiên cứu Lâm sàng Đại học Oxford và Đại học Mở Vương quốc Anh năm 2004. Ông được bổ nhiệm làm Giáo sư thỉnh giảng về Bệnh Truyền nhiễm tại Đại học Oxford, và ông là Nghiên cứu viên của Trường Cao đẳng Y sĩ Hoàng gia (Edinburgh) từ năm 2004. Ông làm việc tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Thành phố Hồ Chí Minh từ năm 1978, đầu tiên là Trưởng Khoa Hồi sức Tích cực, sau đó năm 1985 là Trưởng Khoa Sốt rét, và vào năm 1987 với tư cách là Trưởng phòng Dịch vụ Y tế. Ông được bổ nhiệm làm Phó Giám đốc năm 1989. Ông là thành viên của một số ủy ban và nhóm cố vấn, bao gồm Tiểu ban Quản lý Sốt rét, Chương trình Phòng chống Sốt rét Quốc gia của Bộ Y tế Việt Nam, Ủy ban Quản lý Dự án Quốc gia. cho việc Kiểm soát Sốt xuất huyết Dengue ở Việt Nam, và Ủy ban Lâm sàng về Chương trình Quốc gia Kiểm soát Sự lây nhiễm Vi rút Cúm Gia cầm ở Người tại Việt Nam. Năm 2001, Bác sĩ Trần Tịnh Hiền được bổ nhiệm làm thành viên Nhóm Cố vấn Kỹ thuật của WHO về Liệu pháp Phối hợp Artemisinin. Ông đã từng là Điều tra viên chính cho nhiều dự án khác nhau về bệnh sốt rét và sốt thương hàn, do TDR/WHO và Wellcome Trust Vương quốc Anh tài trợ, đã tham gia 30 bài thuyết trình, chủ yếu về bệnh sốt rét, và là tác giả hoặc đồng tác giả của hơn 200 ấn phẩm.

Tác giả: GS.TS.BS. Trần Tịnh Hiền